چندی پیش در رسانه های محلی مطلبی را خواندم مبنی بر اینکه مدیرکل دفتر امور روستایی و شوراهای استانداری خراسان رضوی عنوان کرده چهار هزار و ۲۴ آبادی استان هم خالی از سکنه است.

در این مطلب همچنین آمده از بین سه هزار و ۳۳۵ روستای خراسان رضوی ۴۰ درصد روستاهای مهاجرفرست هستند که به دلیل پایین بودن درآمد نسبت به هزینه ها، ناپایداری درآمدها و پدیده خشکسالی عمده جمعیت مولد آنها مهاجرت کرده اند.

این رویداد تلخ که همچنان که اشاره شده علت شتاب گرفتن آن خشکسالی ها و کاهش و از بین رفتن در آمد کشاورزان و دامداران به خصوص در مناطقی شده است که اب حکم طلا را دارد.

سال ۹۲ در گزارشی از سایت ناسا آمده دوره خشکسالی ۳۰ ساله در منطقه خاورمیانه حادث می شود و نکته قابل‌توجه در این گزارش رتبه چهارم ایران در فهرست ۴۵ کشور در معرض خطر است.

بر اساس این گزارش باید شاهد تشدید مهاجرت ها از روستاها به شهرها باشیم مگر اینکه در مصرف آب در بخش کشاورزی و تنوع درآمد برای ساکنان روستاها فکری اساسی کنیم.

بی توجهی دولتی ها  از ابتدای انقلاب به امر معیشت روستائیان و افزایش درامد انان سبب شده اینک کشورمان با بحران های قابل توجهی همچون افزایش حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ همچون مشهد و حتی شهرهای با جمعیت متوسط همچون سبزوار روبرو شود .بحرانی که به دنبال آن افزایش بیکاری و بروز و ظهرو ناهنجاری های اجتماعی و فرهنگی منجر می شود .

این روزها چهره روستاها حکایت از ادامه بی توجهی به معیشت و درامد روستائیان است با وجود توسعه امکانات رفاهی و زیربنایی همچون آب شرب تلفن و به تازگی گازرسانی و حتی اینترنت  جمعیت روستاها در حال کاهش است و طبق آمارها حدود ۷۰ درصد جمعیت کشورمان شهرنشین شده اند و کمتر از ۳۰ درصد در روستاها سکونت دارند که با خشکسالی ها روند مهاجرت شتاب می گیرد.

اما با نگاهی به روستاهای سبزوار به خصوص در بخش های محروم روداب و ششتمد درمی یابیم که عمده روستاهای این دو بخش خالی از جمعیت مولد و جوان برای کار و پویایی و تلاش اقتصادی است

تنها کهنسالان روستا که توان رفتن به شهر را ندارند در روستا باقی مانده اند و زندگی می کنند جمعیتی که بواسطه کهنسالی نمی توان در برنامه ریزی های اقتصادی روی انان حساب باز کرد. در برخی روستاها نیز با انتقال امکانات رفاهی به روستاها روستاییان  مهاجرت کرده به شهرها با رجوع به روستا اقدام به ساخت و ساز بنایی جهت گذراندن تعطیلات اخرهفته می کنند جمعیتی که به خاطر عدم سکونت در روستا نمی تواند برای توسعه روستا مفید باشد مگر اینکه از سرمایه های این جمعیت مهاجر بتوان در رونق تولید و کسب و کار استفاده کرد که تاکنون ما کمتر شاهد چنین مواردی بوده ایم چرا که انان  برای بهره مندی از طبیعت روستا و سرکشی به والدین و اقوام  و استراحت و تفریح مراجعتی به روستا دارند .

طرح یک محصول در هر روستا

اما به تازگی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از آغاز طرح یک محصول در هر روستا در ۳۰۰ روستای کشور خبر داده که هدف اصلی آن بالا بردن معیشت روستائیان است .طرحی که اگر بتوان در روستاهای سبزوار آنرا پیاده سازی کرد می توان از ثمرات ان که همان رونق کسب و کار و افزایش جمعیت روستاها می باشد بهره مند شد .

از جمله مزیت‌های شناسایی شده در روستاهای سبزوار می توان به زنبورداری، شیلات و آبزیان، حمل و نقل، پرورش طیور / بسته بندی محصولات کشاورزی / صنایع دستی همچون قالی و قالیچه و تبلو فرش /  تولید  گیاهان دارویی / و مصنوعات چوبی و فلزی و از همه مهمتر می توان در بحث گردشگری و بوم گردی برشمرد.

مشاغل مذکور را می توان با حمایت های دولتی و تشویق بخش خصوص و زمینه سازی و تسهیل سرمایه گذاری خرد و کلان به انجام رساند و شاهد ایجاد مشاغل جدید در روستاها به خصوص روستاهایی که ظرفیت مناسب و نیروی کار ارزان در اختیار دارند شد.

انتقال مشاغل خرد و عمدتا تولیدی های پوشاک نیز از شهرهای بزرگ به خصوص تهران به روستاهای شهرستان نیز می توان علاوه بر اسکان جمعیت در روستاها توسعه همه جانبه را به همراه داشته باشد مثل کار ارزشمندی که متاسفانه بدون حمایت های مدیران شهرستان و ارائه مشوق های اقتصادی در روستای نجم اباد انجام شد و چند تولیدی لباس با انتقال از تهران به روستای نجم آباد  رونق کار و اشتغال را در روستا به همراه داشته اند .

اما صنعت جدیدی که برای برخی روستاهای سبزوار زمینه آن تا حدی فراهم است و می طلبد میراث فرهنگی و دهیاری ها و فرمانداری شهرستان به آن توجه بیشتری داشته باشند بحث بومگردی و گردشگری است معرفی روستاهای طبس / زعفرانیه / مزینان و باشتین به عنوان روستاهای بومگردی می توان نقطه آغاز خوبی برای تحرک این صنعت پردرآمد باشد و به همراه آن اشتغالزایی روستایی خوبی ایجاد شود. روستاهای قرار گرفته در مسیر محور تهران به مشهد پتانسیل بهتری برای جذب گردشگر خسته از سفر کویر دارند . در عمده روستاهای این مسیر اثار تاریخی و مذهبی و مناطق زیبای طبیعت گردی وجود دارد که می تواند با توجه به پایین بودن هزینه خدمات دهی/ مورد پسند عمده مسافران و زائران قرار گیرد.

در پایان باید گفت همچنان که در ابتدای یادداشت اشاره شد تا مقوله معیشت روستایی حل و فصل نشود و برای جوانان بیکار روستاها فکری نشود نمی توان از معضل دامنه دار حاشیه نشینی کاست معضلی که علاوه بر مشکلات فرهنگی و اجتماعی آن زمینه توسعه شهری را با موانع عمده ای روبرو می کند و باعث عمیق تر شدن فاصله های اجتماعی بین جامعه شهری سبزوار می شود .

ساجدی فر کارشناس امور حسابرسی